Door Harry Woldendorp

‘In our world we define our succes by the things we have rather than by the people we’ve become’ (Sharma, 164)

In een recent verschenen rapport van Gupta wordt aangegeven dat het verlenen van zorg in de thuissituatie unieke mogelijkheden biedt om het zorgtraject te herontwerpen. Vertrekpunt is het perspectief van de cliënt. De rol van artsen, verpleegkundigen en de cliënt zelf verandert en cliënten, ondersteund door technologie, krijgen nieuwe verantwoordelijkheid. Zelfregie wordt versterkt. 

Wij hebben VmZadvies zo opgezet dat het steeds gaat om tot een verbinding te komen tussen professioneel gedrag, organisatieontwerp en ICT ondersteuning. Het gaat steeds om systeemprincipes die organisatieniveau, procesniveau en prestatieniveau en daaraan gerelateerde ICT infrastructuur verbinden.

Eind 2016  is het rapport ‘Anders kijken, anders leren, anders doen’ door de commissie Innovatie Zorgberoepen en Opleidingen (Zorginstituut Nederland) uitgebracht. Het rapport geeft aan hoe de komende jaren leren en opleiden in de domeinen zorg en welzijn in een digitale omgeving zich zal ontwikkelen. Centraal in het advies staat dat uitgegaan moet worden van het functioneren, de veerkracht en de eigen regie van burgers.

Zorg- en welzijnsfuncties zijn niet meer gescheiden maar worden gegeven in arrangementen.  Centrale elementen zijn: permanent leren in teams en netwerken en leven, leren en werken met technologie. 

De doelen per professional zijn afgeleid van de wensen van cliënten: gericht op de eigen context.  Op basis daarvan worden procesdoelen geformuleerd; de doelen zijn geformuleerd in termen van gewenste uitkomsten op individueel (team) niveau en de eisen die gesteld worden aan de gewenste uitkomsten (standaarden). Verantwoordelijkheden en bevoegdheden zijn gerelateerd aan de volgorde van de taken.

Gupta geeft aan dat 46% van de ziekenhuispatiënten niet in het ziekenhuis hoeven te liggen maar verzorgd kunnen worden in de thuissituatie. Juist door verbeterde medische technologie is de ligduur al aanzienlijk teruggebracht.

Randvoorwaarden voor een nieuw ontwerp zijn:

• Cliënten verzamelen zelf data over zichzelf en monitoren hun eigen gezondheid
• Verpleegkundigen nemen een meer ondersteunende rol in (co-piloot van de cliënt (=piloot))
• Artsen werken binnen een ICT infrastructuur die zorg op afstand mogelijk maakt (‘luchtverkeersleider’)

Prestaties van mensen worden bepaald door een zestal factoren:

• Motivatie
• Waarden en normen
• Persoonlijkheid (geneigdheid tot gedrag)
• Intellectuele capaciteiten
• Kennis
• Vaardigheden

In zijn algemeenheid zijn kennis en vaardigheden te ontwikkelen. Persoonlijke en intellectuele capaciteiten zijn meer vaststaand. Motivatie en waarden en normen kunnen worden beïnvloed door de invloed van levensgebeurtenissen en de levensloop en kunnen daardoor aan veranderingen onderhevig zijn.

Competenties bepalen prestaties; prestaties bepalen resultaten. Resultaten maken het mogelijk te reflecteren en daardoor te leren (Reijerse/Woldendorp). Prestaties managen is resultaten realiseren. Resultaten worden altijd voor klanten gerealiseerd. Prestaties zijn afhankelijk van de optelsom van competenties van een organisatie, de onderdelen (teams) en de individuen. Competenties bestaan uit kennis, vaardigheden, attitudes, ervaringen en contacten, maar ook uit de processen, de operationele modellen en de cultuur van de organisatie (Sydänmaanlakka).

Competentiegericht managen is gericht op het creëren van optimale randvoorwaarden die het mogelijk maken (meetbare) prestaties te leveren. In onze adviespraktijk is een op de professional en cliënt gerichte  ICT infrastructuur essentieel.

Binnen een procesgestuurde organisatie is het proces van zorg- en dienstverlening ingericht op een klantgerichte afdoe­ning van de zorgvraag. Vernieuwing ontstaat als actoren zelf invloed hebben op hun werkprocessen. Het gaat dan onder meer om: ontstaan van meervoudigheid en variëteit, gedeelde betekenisgeving door dialogen, processen van handelen, reflecteren en leren (Boonstra).

Voor professionals geldt daarbij dat hun kennis het snelst wordt ontwikkeld door toetsing van eigen professionele opvattingen aan de complexiteit van echte problemen. Andersom gezegd: hoe meer professionals communiceren met klanten hoe sneller hun eigen professionaliteit toeneemt.

Daarbij wordt invoering van het nieuwe ontwerp voor zorg in de thuissituatie belemmerd door vier hindernissen (Gupta):

• (Ontbreken) Open houding bij professionals
• Mogelijkheid van evidence-based risicobeoordeling voordat een patiënt naar huis gaat
• Financieringsgrondslag: huidige is nog teveel gericht op ziekenhuiszorg
• Aanwezigheid goede infrastructuur en logistieke organisatie

Multidisciplinaire en transmurale samenwerkingsvormen bieden echter  mogelijkheden om taken te delegeren en daarmee kosten te besparen. Het is duidelijk dat vormen van sturing en coördinatie nodig zijn om een integraal multidisciplinair zorgpakket te leveren dat aansluit op de zorgvraag van de patiënt. Daarvoor hebben wij een cliëntportaal ontwikkeld.

Ketenzorg moet daarbij het dominante organisatieprincipe zijn. De verschillende professionals die bij de behandeling en zorg zijn betrokken, stemmen hierbij gedurende het gehele zorgproces hun acties op elkaar af en gedragen zich als speler in een zorgketen. Samen bieden zij een samenhangend geheel van doelgerichte en planmatige activiteiten.

Daarbij gelden de volgende uitgangspunten:

• De zorg wordt rondom de cliënt georganiseerd, in plaats van rondom de zorgverlener
• Vertrouwen bij de deelnemende partijen
• Denken in zorgketens: deelnemers aan de zorgketen moeten bereid zijn hun eigen domein los te laten
• Heldere verantwoordelijkheden en bevoegdheden
• Onafhankelijke aansturing en coördinatie van de gehele zorgketen

Onze adviesaanpak is gebaseerd op een (integrale) verbinding tussen zorginhoud, organisatievorm en ICT infrastructuur. Het blijkt vaak een zoektocht. Wij geloven sterk in het faciliteren van eigen beslissingen: wat wil ik en hoe bereik ik dat?

Bloem (Gepersonaliseerde zorg; oratie 2012) pleit voor gepersonaliseerde zorg: de zorg draagt in de eigen beleving bij aan gezondheidswinst. Dat kan als de zorg transparant is. Wij zijn van mening dat de sturingsrol daarin heel belangrijk is: hoe houd ik greep op wat er om mij heen gebeurt. Vandaar dat we een eigen cliëntportaal hebben ontwikkeld dat het zorgvragers mogelijk maakt te volgen (en te bepalen) wat er rondom hen heen zou moeten gebeuren.

Literatuur

Boonstra, J. en L. de Caluwé (2006).  Interveniëren en veranderen. Zoeken naar betekenis in interacties. Deventer: Kluwer

Masselink, R. e.a., red. (2008). Waarderend organiseren. Appreciative Inquiry: cocreatie van duurzame verandering. Gelling Publishing

No place like home. An analysis of medical care at home. (2017). Gupta Strategists

Reijerse, C. en H.  Woldendorp. (2000).  Prestaties en competenties managen. Organisatieverandering en gedragsverandering. Van Gorcum

Rummler, G.A. en A.P. Brache (2013). How to manage the white space on the organization chart. London: John Wiley & Sons

Sharma, R. (2010). The leader who had no title. Londen: Simon and Schuster

Sydänmaanlakka, P. (2002). De intelligente organisatie. De integratie van prestatie, kennis en competentiemanagement.  Zaltbommel: Thema