(If you’re not at the table, you’re probably on the menu’, Wheatley, 78)

Door Harry Woldendorp

Veel teksten over de gezondheidszorg gaan over problematiseren. De gezondheidszorg is de grootste uitgavenpost van Nederland en vormt het centrale thema rond de kabinetsformatie. De groei van de uitgaven aan de zorg, het afgelopen decennium, vormt aanleiding om in te grijpen. Inmiddels is echter alweer bijvoorbeeld € 2 miljard extra voor de verpleeghuissector toegekend. Nu gaat de discussie weer over hoe de regelgeving rond het Zorginstituut zo slim in elkaar stak dat de  ‘specialisten’ van de verschillende fracties in de Tweede Kamer niet doorhadden wat de consequenties van die regelgeving zijn.

Mensen construeren strategieën door ze op een bepaalde manier onder woorden te brengen of te visualiseren en ze daardoor mededeelbaar te maken. Interpretaties geven per definitie geen objectief beeld van de werkelijkheid. Verschillende perspectieven leveren beschrijvingen van verschillende werkelijkheden. De oordelen die actoren vellen over gebeurtenissen zijn gebaseerd op hun perspectief, hun opvattingen, waarden en vooronderstellingen, kortom hun interpretatiekaders die zij ten aanzien van het specifieke vraagstuk hebben.

De sociale werkelijkheid kan alleen gezien worden binnen het proces van interactie. Dit betekent voor Blumer dat sociale handelingen alleen in termen van de verschillende actoren begrepen kunnen worden, omdat het de actoren zijn die handelen. De sociale werkelijkheid wordt geconstrueerd door de handelingen van een actor. Gedrag in organisaties kan dan ook niet alleen verklaard worden met behulp van organisatorische principes of systeemdefinities, maar "it seeks explanation in the way in which the participants define, interpret, and meet the situations at their respective points" (58). In de zorg gaat het dan de omgang met de beschikbare middelen.

De identiteit ('self') van mensen komt tot stand in de interactie met anderen. Door het voortdurend interpreteren en definiëren van het gedrag van anderen en door het internaliseren van houdingen en rollen ontwikkelt zich de identiteit. Goffman is van mening dat mensen zich hier gedeeltelijk van bewust zijn; zij zullen daarom proberen gedragsdefinities ten eigen bate te beïnvloeden door 'impression management'. Dit verklaart een hoop van de conflicten tussen management en professionals en verklaart tevens de zoektocht naar extra geld.

Uit de taal die gesproken en geschreven wordt, blijkt hoe de werkelijkheid wordt geïnterpreteerd, hoe met de werkelijkheid wordt omgegaan, wat in de wereld als bestaand wordt aangenomen en hoe men handelend in de werkelijkheid kan ingrijpen. Voor de zorg gaat het daarbij om meer middelen.

Framing is het daarbij het selectief gebruik van woorden, beelden, symbolen en metaforen. Goffman: framing is het toelaten van sommige interpretaties en het uitsluiten van andere. De vraag is dan waarom we zo graag problematiseren.

Politiek bestaat uit het framen van een bepaalde situatie om zo tot een (gesloten) interpretatie te komen. De huidige grootmeester is Donald Trump: ‘fake news media is not my enemy, it is the enemy of the American people’; ‘any negative polls are fake news’.

Gladstone onderscheidt op basis van tweets van Trump vier categorieën van framing:

• Preventief framen: een situatie zo framen voordat iemand eigen ideeën kan ontwikkelen
  
  
• Afleidingsframen: meestal iets grootst neerzetten (het land gaat ten onder aan…), waardoor een ander bericht (Thierry Baudet gaat niet in op zijn verklaring rond MH17) ondersneeuwt

• Proefballon frame: iets neerzetten om te kijken hoe mensen gaan reageren zodat je toekomstige acties kunt bepalen (Trump: ‘the USA must greatly strengthen and expand its nuclear capacity)
  
  
• Werken met afbuigingen: je schuift de verantwoordelijkheid, meestal door de boodschapper onderuit te halen (Trump: the so-calles angry crowds in home districts of some Republicans are actually…planned out bij liberal activists. Sad!’)

Framing ‘komt overigens niet alleen voor maar wordt ook veel toegepast in gezondheidscommunicatie. De uitspraak dat ‘de kans op overleven na deze chirurgische ingreep 90% is ‘stelt meer gerust dan de uitspraak ‘de kans op overlijden bedraagt 10%’. (Kahneman). In dit geval heeft framing tot doel in een boodschap de zichtbaarheid van bepaalde informatie (overleven) in tegenstelling tot andere (overlijden) te vergroten. Een onderdeel van framing is het hebben van onvoldoende middelen in de gezondheidszorg; dit ondanks de enorme uitgaven.

Het aardige is straks de onderliggende agenda te volgen van de nieuwe bewindvoerders op VWS. Wat ligt er onder het framen?

Literatuur

Blumer,H. (1969).  Symbolic interactionism. Perspective and method. Englewood Cliffs: Prentice-Hall

Gladstone, B. (2017). The trouble with reality. A rumination on moral panic in our time.  New York: Workman Publishing

Goffman, E (1974). Frame analysis. An essay on the organization of experience. Londen

Kahneman, D. (2011). Ons feilbare denken. Amsterdam

Wheatley, M.J. (2017). Who do we choose to be. Facing reality, claiming leadership, restoring sanity. Oakland, CA: Berrett-Koehler Publishing